Ga naar de hoofdinhoud
Bosch in Nederland
Bedrijfsgeschiedenis

Auto's en meer 1926 - 1945

Deze foto toont medewerkers die lichtmetaal gieten in 1942.

Bosch onderhandelde de stroomversnellingen van de economische crisis en de dictatuur van de Nazi's met innovatieve kracht en uithoudingsvermogen tot de Tweede Wereldoorlog nieuwe, immense uitdagingen vormde.

Tekening van een koelkast met het Bosch-logo op de voorgrond

Dieselinjectiepomp - de tweede spil

Na vele jaren onderzoek werd in 1927 een innovatie gerealiseerd die tot vandaag gebruikt zou worden: de dieselinjectiepomp. Dit was de reactie van Bosch op de verdere ontwikkeling van dieselmotoren, die in tegenstelling tot benzinemotoren geen magneetontsteking nodig hadden. De dieselinjectiepomp werd aanvankelijk alleen in vrachtauto's gebruikt, de eerste dieselinjectiepomp voor auto's kwam in 1936 op de markt.

Een dieselinjectiepomp voor vrachtauto's
Een dieselinjectiepomp voor vrachtauto's
De fabriek in Feuerbach is nog altijd waar de dieseltechnologieproductie plaatsvindt. De foto toont een medewerker die in een pompbehuizing boort, 1935.
De fabriek in Feuerbach is nog altijd waar de dieseltechnologieproductie plaatsvindt. De foto toont een medewerker die in een pompbehuizing boort, 1935.
/

Meer snaren op de boog: nieuwe bedrijfslijnen

Een belangrijke crisis in de Duitse auto-industrie zorgde dat de autoleverancier Bosch vanaf 1926 zijn portfolio vernieuwde. Dit inspireerde een combinatie van strategieën die in het verleden succesvol was gebleken: de verbetering van producten en ze ontwikkelen tot het stadium van serieproductie, zoals bij elektrische gereedschappen en thermotechnologie, samen met compleet nieuwe uitdagingen, zoals radio- en televisietechnologie.

De Bosch-koelkast, geïntroduceerd in 1933, had betaalbaar moeten zijn zodat meer huishoudens er eentje zouden kunnen kopen.
De Bosch-koelkast, geïntroduceerd in 1933, had betaalbaar moeten zijn zodat meer huishoudens er eentje zouden kunnen kopen.
Muziek onderweg was niet langer een verre droom toen ingenieurs van Bosch en Blaupunkt Europa's eerste autoradio tot het stadium van serieproductie brachten in 1932.
Muziek onderweg was niet langer een verre droom toen ingenieurs van Bosch en Blaupunkt Europa's eerste autoradio tot het stadium van serieproductie brachten in 1932.
Bosch stichtte de huidige divisie in 1932 met de acquisitie van de sectie thermotechnologie van Hugo Junkers.
Bosch stichtte de huidige divisie in 1932 met de acquisitie van de sectie thermotechnologie van Hugo Junkers.
/

Elektrische gereedschappen

Een Bosch-boorhamer in gebruik (1936)

Haircutters en boorhamers

De Bosch-ingenieur Hermann Steinhart ontdekte in 1927 een apparaat in zijn testwerkplaats dat hem onmiddellijk fascineerde. De "Fortex" had een geïntegreerde motor in zijn handgreep. Dit opende veel nieuwe mogelijkheden. De afdeling van Steinhart bracht de Fortex aanvankelijk tot het stadium van serieproductie, voordat het concept in de daarop volgende jaren werd ontwikkeld om de eerste boorhamers te maken. Het team gebruikte de productiefaciliteiten in de Bosch-fabrieken als testfaciliteit.

Foto: een Bosch-boorhamer in gebruik (1936)

Geallieerde excellentie: productie met een sterke partner

Bijna tien naar na het einde van de oorlog was de buitenlandse verkoop slechts gestegen tot 34 procent van de totale verkoop. Hoge transportkosten en douanebarrières zorgden dat Bosch alternatieven ging uitproberen. In Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Italië begon de zoektocht naar partners voor lokale productie en in Australië en Japan maakten partnerbedrijven producten onder licentie van Bosch. In 1932 was de buitenlandse verkoop gestegen tot 55 procent.

In 1931 stichtte Bosch een joint venture met de lokale autoleverancier C.A. Vandervell als productiebasis in Londen om de Engelse markt te bedienen.
In 1931 stichtte Bosch een joint venture met de lokale autoleverancier C.A. Vandervell als productiebasis in Londen om de Engelse markt te bedienen.
De manager van Robert Bosch Supply and Service Pty Ltd. in Melbourne, Australië, begon met het maken van bougies in Australië onder licentie van Bosch.
De manager van Robert Bosch Supply and Service Pty Ltd. in Melbourne, Australië, begon met het maken van bougies in Australië onder licentie van Bosch.
/

FESE

FESE-thuistelevisie-ontvanger (1938)

Verieuwende technologie

Samen met de Schotse pionier van de televisie, John Logie Baird, en de bedrijven Zeiss Ikon en Loewe stichtte Bosch Fernseh AG (FESE) in 1929. Jaren van onderzoek leidden uiteindelijk tot aanvankelijk grote successen. FESE leverde de eerste elektronische registratie-apparaten voor de Olympische Spelen in Berlijn in 1936 en presenteerde datzelfde jaar de eerste "thuistelevisie-ontvangers". Tijdens de oorlog werd FEWE ingezet voor militaire doelen om te helpen bij de ontwikkeling van een bom met een ingebouwde camera die vanaf afstand kon worden bestuurd via televisiebeelden. Aan het einde van de oorlog werd het project gestopt. Het was toen in de testfase.

Foto: FESE-thuistelevisie-ontvanger (1938)

Tekening van een arbeider bij een machine.

Benzine-injectie voor vliegtuigmachines en televisietechnologie

Toen de Nazi's aan de macht kwamen werd ook Bosch geconfronteerd met grote uitdagingen. Het regiem eiste onderzoek en ontwikkeling van benzine-injectietechnologie voor vliegtuigmachines en begon met de constructie van nieuwe fabrieken. Vooral televisietechnologie werd een focuspunt van militair belang. De buitenlandse verkoop van het bedrijf bereikte een dieptepunt van negen procent in 1939.

Zelfs toen de Nazi's een beleid van economische autarkie hadden, ging Bosch door met de wereldwijde verkoop van zijn producten, zoals in Tianjin, China, hier op de foto (1938).
Zelfs toen de Nazi's een beleid van economische autarkie hadden, ging Bosch door met de wereldwijde verkoop van zijn producten, zoals in Tianjin, China, hier op de foto (1938).
Een Bosch-benzine-injectiepomp op een vliegtuigmotor (1941)
Een Bosch-benzine-injectiepomp op een vliegtuigmotor (1941)
/

Bewapening en dwangarbeid

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog ging de bedrijfsvoering van Bosch weer over op militaire productie. Het leger was toen zo zwaar gemotoriseerd dat de activiteiten van het bedrijf voor de auto-industrie door mochten gaan. Zoals overal in de Duitse industrie werden de medewerkers die werden opgeroepen voor militaire activiteiten vervangen door dwangarbeiders uit de bezette gebieden, waarvan sommigen werden gedwongen te werken en leven in onmenselijke omstandigheden.

De verwerking van ruwe materialen voor de productie begon in de metaalfabriek in Feuerbach in 1909. Deze foto toont medewerkers die lichtmetaal gieten in 1942.
De verwerking van ruwe materialen voor de productie begon in de metaalfabriek in Feuerbach in 1909. Deze foto toont medewerkers die lichtmetaal gieten in 1942.
Vrouwelijke arbeiders maakten ontstekingsspoelen in de fabriek in Stuttgart (1944)
Vrouwelijke arbeiders maakten ontstekingsspoelen in de fabriek in Stuttgart (1944)
/

Opstand en bescherming van de Joden

Aan de andere kant ondersteunde het bedrijf Bosch actief de opstand tegen het Nazi-regiem. In de kern van de opstand stond Carl Friedrich Goerdeler, die was benoemd als adviseur van het bedrijf. Vervolgde Joden werden tewerkgesteld om hen te redden van deportatie naar concentratiekampen of werden financieel ondersteund als bijdrage voor hun emigratie.

In 1970 eerde de Israëlische ambassadeur Idan Avner (midden) Bosch-manager Hans Walz (links) met de titel van "Rechtvaardige onder de Natiën" namens het Yad Vashem Israëlische gedenkteken voor zijn acties om vervolgde Joden te helpen tijdens het Nazi-tijdperk.
In 1970 eerde de Israëlische ambassadeur Idan Avner (midden) Bosch-manager Hans Walz (links) met de titel van "Rechtvaardige onder de Natiën" namens het Yad Vashem Israëlische gedenkteken voor zijn acties om vervolgde Joden te helpen tijdens het Nazi-tijdperk.

Einde

Tijdens de oorlog bombardeerden de geallieerden meerdere malen Bosch-productiefaciliteiten. Robert Bosch leefde niet lang genoeg om mee te maken hoe gedeeltes van zijn fabrieken met de grond gelijk werden gemaakt. Hij stierf in 1942. Hij heeft duidelijke instructies nagelaten aan zijn opvolgers over hoe zij de fabriek die naar hem genoemd was moesten leiden.

Tijdens een luchtaanval in 1944 werden grote stukken van de metaalfabriek in Feuerbach vernield. De productie werd stap voor stap overgebracht naar landelijke gebieden.
Tijdens een luchtaanval in 1944 werden grote stukken van de metaalfabriek in Feuerbach vernield. De productie werd stap voor stap overgebracht naar landelijke gebieden.
De desastreuze bomaanval in september 1944 haalde de symbolische Bosch-fabriekstoren onderuit.
De desastreuze bomaanval in september 1944 haalde de symbolische Bosch-fabriekstoren onderuit.
/